ŚMIERĆ ABDUL HAMIDA.
Telegramy z Konstantynopola donoszą, że dnia 10 b. rn. zakończył życie na zapalenie płuc ekssułtan Abdul Hamid.
W ostatnich latach cicho było o tym człowieku, którego groźna i ponura postać należała ongi do najbardziej znienawidzonych, lecz także do najbardziej zajmujących. Ostatnio podczas wojny włosko-tureckiej przyniosły gazety wiadomość, że ekssułtan więziony od czasu swej detronizacyi przez młodoturków w historycznej willi Allatinieh w Soluniu przetransportowany został do położonego na azyatyckiej stronie Bosforu pałacu Beglerbeg pod Konstantynopolem, gdzie teraz życie zakończył. Od tego czasu nic się nie słyszało o losach ekssułtana. Wiadomem tylko było, że pisał swe pamiętniki. A miał co pisać, gdyż długo żył i długo panował i to w czasach płodnych w wielkie, a przeważnie niestety nieszczęśliwe dla Turcyi wydarzenia.
Zmarły ekssułtan, którego pogrzeb odbył się według sułtańskiego irade z wszelkiemi honorami przysługującemi monarsze, urodził się 22-go września 1842 r. jako drugi syn Abdul Medżyda z matki Ormianki. Na tron wstąpił w r. 1876 po zdetronizowaniu umysłowo chorego starszego brata swego Murada V., który panował zaledwie trzy miesiące po detronizacyi i samobójczej śmierci stryja Abdul Azisa, dzierżącego tron od r. 1860.
Abdul Hamid wstępując na tron trudne i zagmatwane zastał w państwie stosunki. Finanse zrujnowane, niepokoje i ustawiczne powstania wewnątrz, intrygi mocarstw z zewnątrz, odłączenie potężnych połaci ziem od państwa - wszystko to podmywało podwaliny państwa padyszacha i uczyniło je owym przysłowiowym chorym człowiekiem, po dziedzictwo którego wyciągały się zewsząd mniej lub więcej uprawnione do spadkobierstwa, lecz zawsze drapieżne ręce. Smutne te doświadczenia wszakże nie minęły nie pozostawiając śladu na duszy sułtana, który zaraz w początku swego panowania ulegając wpływom Midatabaszy nadał krajowi konstytucyę, lecz dalekim był od tego, by ją rzetelnie w czyn wprowadzić. Krótki sen konstytucyjny minął szybko, a stare metody despotyczne oparte na szpiegostwie i delatorstwie, na świetnie funkcyonującym systemie policyjnym, a posługujące się gwałtem, bezprawiem, stryczkiem i nożem w małych a rzezią i pożogą w większych sprawach rozpanoszyły się w Turcyi.
Abdul Hamid, który odniósł niejeden poważny sukces w polityce zagranicznej dzięki swej polityce kompromisów, on, który położył niemałe zasługi około sanacyi finansów państwa, organizacyi armii, podniesienia oświaty ludności, który na swój sposób kochał kraj, nad którym panował, chociaż pogardzał i nienawidził jego ludzi, nie potrafił i nie chciał zrozumieć ducha czasu, nie kwapił się do przyciągnięcia całego narodu do współpracy nad naprawą państwa, nie nadał krajowi konstytucyi, lecz usiłując stabilizować i pogłębiać podstawy swego despotyzmu stał się odstraszającym wzorem krwawego, okrutnego, wyuzdanego w krwiożerczości tyrana.
Rewolucya, która w tych stosunkach była nieunikniona, zmiotła go z widowni. 27. kwietnia 1909 r. Abdul Hamid został uwięziony. Jego miejsce na tronie zajął młodszy brat jego, panujący obecnie Mohamed V.
Z Abdulem Hamidem zstępuje do grobu ostatni reprezentant idei despotyzmu w Europie, ostatni tyran nie potrzebujący się powstydzić porównania z najokrutniejszymi przedstawicielami tego typu w historyi. Smierć jego zamyka jakoby epokę minioną bezpowrotnie, której ostatnie echa pokutowały do dni naszych w Turcyi przedrewolucyjnej.
Praca: tygodnik polityczny i literacki, ilustrowany, 17-02-1918
100lattemu.pl
